ایل کلهردر استان قزوین و کرماشان

ایل کلهردر استان قزوین و کرماشان  

راولینسون در کتاب گذر از ذهاب می نویسد :کلهر اگراز قدیمی ترین طایفه های ایل کردستان نباشد.به عنوان یکی از قدیمی ترین طوایف شناخته شده است .ایل کلهر از 000/20خانوار تشکیل شده که نصف انها در نقاط مختلف ایران پراکنده و بقیه هنوزدر اقامتگاههای قدیمی در حوالی زاگروس به سر می برند:کلهرکرماشان به دو شعبه بزرگ شاهبازی و منصوری که اولی در حدود18000خانوار و دومی در حدود2000خانوار است تقسیم می شوند کلهری های شاهبازی منطقه وسیعی را از ما هی دشت در نزدیکی کرماشان تا مندلی در مرز عثمانی (که فعلا جز عراق است)در اختیار دارندو منصوریهادر منطقه گیلان غرب سر حد لرستان که از ناحیه هموار کرتفعی به نام (چلیه)میگذرد ایوان و اقامتگاه رئیس طایفه منصوری به شمار می رود و روستای کوچی است .

[e-mail]

وریا بهرامی

ایل کلهردر استان قزوین و کرماشان

راولینسون در کتاب گذر از ذهاب می نویسد :کلهر اگراز قدیمی ترین طایفه های ایل کردستان نباشد.به عنوان یکی از قدیمی ترین طوایف شناخته شده است .ایل کلهر از 000/20خانوار تشکیل شده که نصف انها در نقاط مختلف ایران پراکنده و بقیه هنوزدر اقامتگاههای قدیمی در حوالی زاگروس به سر می برند:کلهرکرماشان به دو شعبه بزرگ شاهبازی و منصوری که اولی در حدود18000خانوار و دومی در حدود2000خانوار است تقسیم می شوند کلهری های شاهبازی منطقه وسیعی را از ما هی دشت در نزدیکی کرماشان تا مندلی در مرز عثمانی (که فعلا جز عراق است)در اختیار دارندو منصوریهادر منطقه گیلان غرب سر حد لرستان که از ناحیه هموار کرتفعی به نام (چلیه)میگذرد ایوان و اقامتگاه رئیس طایفه منصوری به شمار می رود و روستای کوچی است .

راولینسون که حدود154سال پیش از گیلانغرب عبورکرده ومهمان خان کلهر بوده است مطالبی به شرح زیر نوشته است:کمی دورتر از گیلانغرب با خان کلهر ملاقات کردم به چادر او که کاملا به سبک ایلیاتی برپاشده و پیراموناو وبستگانش ان را احاطه کرده بودند وارد شدم .کلهرهای منجیل وسیاه پوش قزوین مشتق ازاین طایفه می باشند. یکی از هفت طایفه ای که در قم جزء زندیه است طایفه کلهر می باشد اصل طایفه کلهر در اطراف کرماشان هستند خلاصه همینطور معلوم مباشد که اصل طایفه کلهر از ایلات معتبراست که انها را از شیراز به قم کوچانیده اند و روسای ایل کلهر مرادخان کلهر عباس خان قبادیانی امیر مخصوص سلمانخان امیر نظام رئیس کل عشایر کلهر هستند.کلهر یکی ار ایلهای بزرگ و مشهور استان کرماشان است.که پیرامون شهرستان اسلام ابد غرب و سرپل ذهاب (دهستان قلعه شاهین )زندگی میکنند در قدیم وقلاع واستحکامات مهمی داشته است ولی در نتیجه جنگهای بسیارخصوصا حمله اعراب و شکست ایرانیان ان استحکامات وقلاع با خاک یکسان شده و امروزه درهر گوشه ان اثاری از پایه ها واجرها و ساروج این قلاع به نظر می اید .در سرپل ذهاب در سینه کوه تصویرهای برجسته ای است که جنبه باستانی دارد. ذهاب سابقا یکی از ده پادشاه نشین تابع بغداد بو تا اینکه در سال 1806م1185ش محمد علی میرزاحاکم کرماشان ان را ضمیمه ایران نمود سرپل ذهاب دارای اب و هوای منسبتا گرمسیری می باشد و در قسمت علیای ان در پاتاق وقلعه شاهین هوا معتدل است .ایل کلهر از بزرگترین و رشید ترین ایلهای غرب کشور می باشد که همیشه در طول تاریخ ایران زمین مطرح بوده است راولینسون در سفرنامه خود ضمن توصیف شهر ذهاب اشاره ای به ایل کلهر نموده و مینویسد معمولا شهر ذهاب رابه طوری اشتباه با شهر حلوان یکی از هشت شهرباستانی جهان که محل سرپل ذهاب قرار داشته یکی دانسته اند شهر حلوان که در 12کیلومتری ذهاب وبر شاهراه بغدادکرماشان واقع بود همان شهر کالح و یا حلح محل تبعید اسرائیلیان است. بازمانده سنت یهودیان در این منطقه فراوان است. اگر امکان این فرض وجود داشته باشد که تا این زمان اثاری از خصوصیات اسرای ساماردیه باقی مانده باشد در این صورت شاید بتوان کلهر را به عنوان اعقاب انها در نظر گرفت.این پندار که کلهر ها از زمانهای باستان تا کنون در نواحی زاگروس سکونت داشته و عنوان کلح (کالح) را در اسم خود نگاه داشته اند چندان دور از واقعیت نیست کلهر ها خود را از نسل رحام و یا نبوکد نصر فاتح یهودیان می دانند که احتمالا این یک افسانه مبهم و مربوط به اصل خود انهاست . در بین انها بسیاری از اسامی یهودی وجود دارد و چهره انها نیز مبنی براین واقعیت است که انها ازبازماندگان اسرائیلیان می باشند . از ابتدای ساطنت شاه طهماسباول(1576م1524_955_903ش)تاریخ نویسان ضمن سخن از حاکم کردان کلهر مینویسند کوچ نشسنان کلهر بین کرماشان و مرز ایران ساکن بوده اند گویا درابتدای امر نفوذ دولت ایران در انان اندک بوده است ضمن وقایع سال(1544م923ش)ماخذچنین میگوید که گروهی برای تنبیه عشایر کلهر که همواره یاغی بودند فرستاده شد ما فقط در زمان شاه اسمائیل دوم (1577م965ش)است که به وضوح با نام حاکم کرماشان بر میخوریم در این مورد خاص مانند ادوار بعدی از کرماشان اغلب به نام سنقر و دینور یاد می شود .عشایر کلهر در زمان حکومت صفوی نواحی بین ماهی دشت و مندلی را اشغال کرده اند و در ان بستر می برند در این زمان به سه شعبه تقسیم می شدند ایلخانی این ایل نیز همانند پازوکی وبادربار صفوی ارتباط نزدکی داشته اند و همیشه پانصدتن یا((ساقی)) را اماده و ظاهرا حاکم ایل کلهر دارای موقعیت مستقی بوده است.ابولحسن گلستانه مولف کتاب مجمل التواریخ تالیف سال 1196هجری و قمری 1782میلادی دوباره به دستور کریم خان زند به ایل کلهر و زنگه مبنی بر محاصر نمودن قلعه کرماشان می نویسد. یعد از شکست خوردن علیمردان خان بختیاری که کریم خان فتحباب شد اراده کرده که یکی از خوانین زندیه را با لشکر بجهت محاصره قلعه کرماشان بفرستاد که رسیدن محمد حسن خان قاجار مانع لشکر شده امر محاصره را بر ذمه فرقه زنگنه و کلهر که دو ایل عظیم اند و محل سکنای ایشان در بلوکات و محلات کرماشان و شرکت و هر دو فرقه از هشتاد هزار خانوار متجاوز و ذکورا و اناثا از اهل قلعه ناخوش و استقبال و انها را به غب و بهانه جو بودند نومد سرداران و هر دو فرقه محاصره نمودن قلعه را از خدمت کریم خان متعهد شده و بر ذمه خود گرفتند. میرزا خانلرخان اعتصام الملککه در عهد ناصرالدین شاه قاجار در بین سالهای 1284_1285ه ق به غرب کشور مسافرت کرده است ضمن توصیف شهر کرماشان درباره عشایر کلهر می کوید :امرای طوایف کلهر خالی از اختلال نبود بسیاری از طوایف ان ایل را به واسط بستگی انها به محمد حسن خان حاکم سابق ان ایل چاپیده بود و افواها مذکور بود که به قدر سی هزار تومان اموال ان طوایف را به غرت برده اند و عشری از ان عاید خودمصطفی قلیخانی نشده به واسطه این حرکت جمعی کثیر از ان ایل به اطراف .و جوانب متفرق شده بودند و بسیاری به نواحی کرند و ذهاب یه ملک نیازخان سرهنگ و حاکم کرند پناهنده بودند که هنگام عبور از نواحی این خانه زاد بعضی از انها را ملاقات نمود و از حالشان مستحضر شد. اوزن اوین وضع کلهر را در سال 1907-196میلادی 1286-1285شمسی چندین توصیف می نماید :ایل کلهر حالت عشیره ای خود را به شکل ابتدایی اش هنو.ز حفظ کرده ولی روسای موروثی انان جای خود را به کدخداهای داده اند که از جانب ایلخانی انتخاب می شوند ایلخانی کنونی دادود خان کلهر مقلب به سهام الملک سابقا کدخدای ساده ای بود. او موفق شد رئیس و ایلخانی سابق را از سمت خود خلع و اورا به اتفاق طایفه اش روزانهاقامت در کرماشان کند (سردسیر و گرمسیر)سرزمین ایل کلهر از شما و شمال غربی به بخش سرپل ذهاب و دهستانهای قلعه شاهین و به شیوه تابع همان بخش از جنوب به ایلام و از مغرب و جنوب غربی به بخش سومار و شهرستان قصر شیرین و بخش گیلان غرب و شهرستان اسلام اباد از مشرق و جنوب شرقی به ماهی دشت و هرسم شهرستان اسلام اباد غرب محدود می شود مردم ایل کلهر زمستان در خانه ای روستای و تابستان در مراتع سبز و خرم پیرامونن روستاهای خود زیر سیاپ چادر یا کولا به سر می برند .

نظام ایل کلهر

ایل کلهر از تعدادی تیره و هر تیره از تعدادی خانوار تشکیل می گردد در این ایل خانوار های یک تیره همه منسوب به یک اصل و از یک دودمان اند و خویشاوندی ایت ایل اهمیت بسیاری دارد. 

روسای ایل کلهر 

 مردمی جنگ جو  سلحشور و ازاده اند  و در سواری  و تیر اندازی مهارت خاصی دارند  بلوشر المانی میگوید کلهر ها  در جنگ  با همیایگان خود تاکتیکی متفاوت داشته اند  که مختصر تفاوتی با تاکتیک اروپایی داشته اینها  در جبهه ای وسیع  با بر کشیدن  فریاد های چنگی و همه  تفنگهای هود را شلیک  می کردند  تا  در لحظه  بعد  باز چها نعل  خود را عقب بکشند  و انگاه  در نقطه  ای پوشش  داشت و  درنگ می کردند تا  انجا نتیجه  اتش خود را  ارزیابی کنند .. سرپرستی  در ایل کلهر  به روشی  است که از پدر به پسر ارشد می رسد  و روسای کلهر  در گذشته  علاوه بر سواران  و تفنگ چیان ایل  گروهی سوار شخصی  داشته اند  که میان  انان مردان رشیدی نامی بسیار بوده  و  در تمامی جنگهای کلهر  و طوایف  مجاور بر علیه قوای دولتهای متجاوز بیگانه شرکت کرده اند

اقتصاد ایل کلهر

مردم ایل کلهر در املاک  خود پیرامون  روستای محل سکونت انان  است  به کشاورزی میپردازند و  محصولات زارعی  انان گندم جو برنج  و غیره است ایشان علاوه بر کشاورزی  به نگه داری دام اشتغال دارند و ازاین راه هم امرار معاش می نمایند   و عهدشاه طهماسب اول به سال936ه برابر با1529م ذوالفقاربیک امیر محل کلهر  که از بزرگترین ایلات کشور بود شورید  و بغداد  و سراسر  عراق  عرب   را تصرف کرد علیرغم لشکرکشی شاه طهماسب کلهرهمواره یاغی بودند  وکردستان تنها  در عهد شاه عباس اول سرکوب ایل  مکری_1052-1028ه) جکومت ایل کلهر  به کاکم سقز و کرماشان  که ایل زنگنه  بود سپرده شد  و در قرن دهم هجری 16میلادی کردستان  در جکومت خاندان شیعی  و کردان اردلان بود و از ایلات کروس کلهر  و مکری گویا یک چهارم جشیعه بودنند و روسای ایل پازوکی  در دربار صفوی از اهمیت برخوردار بودند.